Փոկան գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 25 կմ արեւելք, շրջկենտրոն Նինոծմինդայից 22 կմ հյուսիս-արեւելք, Փարվանա լճի հարավային եզրին, լճի այն մասում, որտեղից սկիզբ է առնում համանուն գետը, ծովի մակերևույթից 2080-2110 մ բարձրության վրա:
  1595 թ. հարկացուցակի համաձայն գյուղից հարկվել է 5.000 ակչե, եւ ազատ է եղել ռայաներից: Հայտնի է, որ բնակչության բռնի մահմեդականացումից հետո` 1714 թ.` տանուտեր Խալիլի օրոք, փոկացիները պետական գանձարան են մուծել 1.000 ակչե: Ներկայիս բնակիչների նախնիները փոխադրվել են Արտահանից, Էրզրումից եւ Մուշից 1829-1830 թթ.: Ըստ ականատեսի վկայության 1896 թ.փոկացիների նախնիները հիմնականում Արտահանի եւ Մուշի գաղթականներ էին, որոնք Կարնո գաղթականների համեմատ ունեին որոշակի առանձնահատկություններ. ,,...ունին մի յատկութիւն, որ մեր ժամանակներում աւելի գնահատելի է. այդ նրանց անվեհերութիւնը, քաջութիւնն է: Եթէ աւազակ-արիւնարբու թարաքաման իւր աւարառութիւններով միւս գիւղերի մօտից անպատիժ է անցնում, արդահանցու մօտից չի կարող, նոքա շատ են ճաշակել Փոկացու շիկացած գնդակի տաքութիւնը եւ սայրասուր սրի թափը,,:
  19-20-րդ դարերի ընթացքում, Փոկայում հաստատված հայերի քանակն ընդհանուր առմամբ աճել է, բայց 1841-42, 1853-54 եւ 1878-80 թթ. արձանագրվել են նվազման դեպքեր. 1851թ. - 220 մարդ, 1900 - 1011, 1921 - 343, 1926 - 1169, 1987 - 2386: Երկրորդ աշխարհամարտին մասնակցած 260 փոկացիներից 107-ը զոհվել է: 1980-ական թվականների վերջերից քաղաքական եւ տնտեսական ճնշումների պատճառով Փոկա գյուղից արտագաղթող բնակիչների թվաքանակն աննախադեպ չափեր է ընդունել: Երեւույթի առթիվ 2003 թ. վրացի թղթակիցն անթաքույց հրճվանքով նշել է, որ գյուղի 600 տուն բնակչից արդեն մնացել է միայն 300-ը:
  Մարդորսություն վրացական ձեւով կամ նորօրյա հայ-քաղկեդոնականներ. համաձայն Փոկայում հիմնված Կուսանաց վանքի մայրապետ Էլիսաբեթի վկայության` արդեն 2003 թ. իրենց հաջողվել էր վրաց ուղղափառ եկեղեցում վերամկրտել փոկացի բազմաթիվ հայերի, ընդ որում, իբրեւ թե տեղի հայերն իրենք էին դիմում վրաց եկեղեցու ավազանում վերամկրտվելու խնդրանքով, քանի որ ՙիմացան ուղղափառ եկեղեցու առավելությունը: Եկեղեցական-ծխական դպրոցի գործունեության վերաբերյալ վավերագրերում տվյալները սկիզբ են առնում` սկսած 1860-ական թվականներից: Հայտնի է, որ 1880-ական թվականներին Փոկայում հիմք է դրվել դպրոցի շինության, որը, սակայն, մնացել է թերավարտ: Ի դեպ, 1907 թ. ապահովելով 20-25 երեխաների ուսումնառությունը, տեր Աշոտ քահանան ու Հովհաննես Տեր-Մարկոսյանը միաժամանակ Փոկայի դպրոցը վերաբացելու աշխատանքներ էին տարել:
  Գյուղամիջում պահպանվում էր XI դարում համակ սրբատաշ քարով կառուցված միանավ կիսավեր մի եկեղեցի, որը 1990-ական թվականների վերջերին եւ 2000-ական թվականների սկզբներին վերականգնվեց Համաշխարհային բանկի հատկացրած միջոցներով: Արդեն շուրջ մեկուկես տասնամյակ 1990-ական թթ. սկզբներից¤ Վրաստանի կաթողիկոսարանը տեղում հաստատել է կուսանաց միաբանություն: Ուշագրավ է, որ հայաբնակ Փոկայում վրաց հոգեւոր կենտրոն հիմնելը վրաց հոգեւորականությունը գնահատում է իբրեւ. ՙգյուղը Վրաստանին վերադարձնելու միջոց: Եկեղեցու հարավային ճակատին պահպանվել են վրաց մեսրոպատառ արձանագրություններ: Փոկայի եկեղեցին կառուցել է Քարթլիի Յովանե Բ Օքրոպիրի կաթողիկոսը (1033-1048 թթ.) Բագրատ Դ թագավորի օրոք (1027-1072 թթ.): Ն. Բերձենիշվիլին առավել հստակեցրել է եկեղեցու կառուցման ժամանակը այն տեղադրելով 1031-1053 թթ. ժամանակահատվածում: Քարթլիի Յովանե Բ Օքրոպիրիի կողմից Փոկայի եկեղեցու կառուցման փաստը ցույց է տալիս, որ Փոկան նույնպես Մցխեթի կաթողիկոսապատկան վայրերից էր: Դա հաստատում է նաեւ ուշ շրջանում կազմված մի փաստաթուղթ, որտեղ Փոկան, ի թիվս այլոց, թվարկվում է Մցխեթի կաթողիկոսության եկեղեցապատկան վայրերի շարքում (Jordania T., qronikebi, II,1897, էջ 196: Տե°ս նաեւªciskariSvili v.,նշվ. աշխ., էջ 33): Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին գտնվում է հին եկեղեցուց ոչ հեռու: Ծխական այս եկեղեցին վավերագրում հիշվում է` սկսած 1840-ական թթ-ից: Արեւմտյան ճակատից բացված միակ մուտքով, անմշակ քարով, փայտածածկ, պարզ շինություն է:
  2004 թ. փոկացի հայերը գյուղում նոր եկեղեցի կառուցելու թույլտվություն եւ հովանավորություն ստանալու ակնկալիքով մի բազմաստորագիր խնդրագիր էին հղել Գարեգին Բ կաթողիկոսին: Սբ. Հովհաննես թեւավոր խաչը գտնվում է գյուղի արւեմտյան եզրի բլրի գագաթին` իր նախնական տեղում եւ ամբողջական վիճակում: Ցայսօր կանգուն է: Թվագրվում է XI դարով: Տեղացիները կոթողի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով այն ներառել են շինության մեջ, որն այժմ սրբատեղի է եւ հայտնի է Սբ. Հովհաննես անվամբ:

---